Ketojenik diyet, düşük karbonhidrat, yüksek yağ ve orta düzeyde protein içeren bir diyet modelidir. Bu beslenme şekli, vücudu glikoz yerine yağları enerji kaynağı olarak kullanmaya yönlendirir. Yağların parçalanması sonucu oluşan keton cisimleri (asetoasetat, beta-hidroksibütirat ve aseton), özellikle beyin gibi glikoz bağımlı dokular için alternatif bir enerji kaynağıdır.
Metabolik Süreçler:
- Karbonhidrat eksikliğinde insülin seviyeleri düşer ve yağ mobilizasyonu artar.
- Karaciğer, yağ asitlerini keton cisimlerine dönüştürür (ketogenez).
- Ketonlar, beyin için enerji sağlamak üzere kan-beyin bariyerini geçebilir.
Epilepside Ketojenik Diyet: Mekanizma ve Etkileri
Ketojenik diyet, özellikle ilaçlara dirençli epilepsi (refrakter epilepsi) olan bireylerde nöbet kontrolünde kullanılır.
Nasıl Çalışır?
Tam mekanizma henüz tam olarak anlaşılamasa da, birkaç hipotez öne sürülmüştür:
- Ketonların Nöroprotektif Etkisi: Keton cisimlerinin enerji verimliliğini artırarak nöronlarda oksidatif stres ve inflamasyonu azalttığı düşünülmektedir.
- Beyin Enerji Metabolizması: Beyin glikoz yerine ketonları kullandığında nöbet eşiğinin yükseldiği görülmüştür.
- GABA ve Glutamat Dengesi: Ketojenik diyetin, eksitatör (uyarıcı) glutamat ile inhibitör (durdurucu) GABA arasında dengeyi sağladığı düşünülmektedir.
- Ketojenik diyetin, çocuklarda refrakter epilepside nöbet sıklığını %50-90 oranında azalttığına dair klinik çalışmalar bulunmaktadır.
- 2018’de yapılan bir meta-analiz, diyeti kullanan çocukların %50’sinden fazlasında nöbetlerde belirgin bir azalma olduğunu göstermiştir.
Metabolik Hastalıklarda Ketojenik Diyet: Özel Durumlar
Bazı metabolik hastalıklarda ketojenik diyet, temel tedavi ya da destekleyici bir yöntem olarak kullanılmaktadır:
–Piruvat Dehidrogenaz Kompleks Eksikliği (PDH Eksikliği):
- PDH eksikliği, glikozun enerjiye dönüştürülmesini engeller.
- Ketojenik diyet, keton cisimlerini enerji kaynağı olarak sunarak bu hastalarda yaşam kalitesini artırabilir.
–Glukoz Taşıyıcı Tip 1 Eksikliği (GLUT1 Defekti):
- Beyine glikoz taşınmasını engelleyen bu genetik hastalıkta ketojenik diyet, keton cisimlerini alternatif enerji kaynağı olarak sağlar.
- Bu hastalarda ketojenik diyet, nöbet kontrolünün yanı sıra motor ve kognitif fonksiyonlarda da iyileşme sağlayabilir.
Diyetin Uygulama Protokolü
Ketojenik diyet, uzman bir ekip tarafından bireyselleştirilerek uygulanmalıdır.
–Başlangıç Aşamaları:
- Diyet öncesi kan testleri (glikoz, lipid profili, karaciğer fonksiyon testleri).
- Aile eğitimi ve günlük öğün planlaması.
- Diyete kademeli geçiş (örneğin, 2:1 veya 4:1 oranlarında).
–Makro Besin Oranları:
- 4:1 Ketojenik Diyet: 4 birim yağ / 1 birim protein+karbonhidrat (klasik protokol).
- Düşük Glisemik İndeks Diyeti: Daha esnek bir alternatif, ancak genellikle epilepsi kontrolü için daha az etkilidir.
–Takip ve İzlem:
- Düzenli keton ölçümleri (idrar veya kan testi).
- Elektrolit dengesi, büyüme ve gelişim izlemi.
- Olası yan etkiler (kabarıklık, kabızlık, lipid artışı) için kontroller.
Avantajlar ve Yan Etkiler
–Avantajlar:
- Epilepside ilaç kullanımını azaltabilir.
- Metabolik hastalıklarda nörolojik semptomları hafifletebilir.
–Olası Yan Etkiler:
- Kısa Vadeli: Keto gribi, baş ağrısı, mide bulantısı.
- Uzun Vadeli:
- Hiperlipidemi (yüksek kolesterol ve trigliserit).
- Böbrek taşları.
- Vitamin ve mineral eksiklikleri.
Ketojenik diyet, hem metabolik hastalıklar hem de epilepsi tedavisinde etkili bir yöntemdir. Ancak bu diyetin uzman gözetiminde ve düzenli takiplerle uygulanması hayati önem taşır. Ailelerin, bu süreçte düzenli bilgi alması ve diyetin uzun vadeli etkilerini yakından izlemesi gereklidir.
- Ketojenik diyete geçişte sabırlı olun; adaptasyon süreci zaman alabilir.
- Çocuğunuzun favori yiyeceklerini diyete uygun şekilde dönüştürmeyi öğrenin.
- Uzman desteği almadan kesinlikle başlamayın.
Çocuk Metabolizma 