Tirozinemi tip 1 bir tür amino asit metabolizması bozukluğudur. Tirozinemi tip 1 hastaları, yedikleri gıdalardan tirozin adı verilen bir amino asidi parçalamada sorun yaşarlar.
Tedavi edilmezse, durum ciddi karaciğer hastalığına ve diğer ciddi sağlık sorunlarına neden olur.
Hastalık anne ve babadan otozomal resesif şekilde genetik olarak geçer.
Tirozinemi 1, fumarilasetoasetaz (FAH) adı verilen bir enzim eksik olduğunda veya düzgün çalışmadığında ortaya çıkar.
FAH çalışmadığında tirozini parçalayamaz. Tirozin ve diğer zararlı maddeler daha sonra kanda birikir. Süksinil aseton birikimi bunlar içinde en önemli olanıdır.
Kanda süksinil aseton biriktiğinde ciddi karaciğer ve böbrek hasarına neden olur. Ayrıca halsizlik veya ağrı krizlerine de neden olabilir.
Semptomlar kişiden kişiye büyük ölçüde değişebilir. İki tip tirozinemi vardır. Daha yaygın olan tip yenidoğan (infantil tip) döneminde görülen tiptir. Daha az yaygın olan tip daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde görülen tiptir.
İnfantil tip tirozinemi 1:
Bebekler genellikle yaşamın ilk birkaç ayında durumun etkilerini gösterir. İlk belirtilerden bazıları şunlar olabilir:
- İshal ve kanlı dışkı
- Kusma
- Zayıf kilo alımı
- Aşırı uyku hali
- Sinirlilik
- Deride veya idrarda “lahana benzeri” koku
- Karaciğer sorunları yaygındır. Şunlara yol açabilirler:
Büyük karaciğer
Cildin sararması
Kolayca kanama ve morarma eğilimi
Bacak ve karın şişmesi
Karaciğer yetmezliği
- Böbrek sorunları da olur ve şunlara yol açabilir:
Raşitizm (kemik incelme durumu)
Yürümede gecikmeler
Bazı bebeklerin şunları içeren bölümleri de vardır:
- Özellikle bacaklarda ağrı veya halsizlik
- Solunum Problemleri
- Nöbetler
- Koma, bazen ölüme yol açar.
Erken ve hızlı tedavi edilemeyen bebekler ciddi karaciğer ve böbrek sorunları nedeniyle kaybedilebilir.
Çocuklarda tirozinemi 1 (“kronik” tip):
Kronik tipte çocuklar genellikle 2. aydan sonra sonra semptomlar yaşamaya başlar. İlk belirtilerden bazıları kilo almada zorluk ve kusma ve ishal atakları olabilir. Zamanla, durum karaciğer, böbrek ve sinir sisteimi sorunlarına neden olabilir.
Karaciğer bulguları: Durum tedavi edilmezse, nodüler siroz meydana gelebilir. Bu zamanla kötüleşir ve karaciğer yetmezliğine yol açabilir. Tedavi edilmezse birçok çocuk 10 yaşından önce karaciğer yetmezliği veya karaciğer kanseri geliştirir. İlaçlar erken başlandığında çoğu çocukta karaciğer yetmezliğini önleyebilir.
Böbrek bulguları: Tedavi edilmeyen çocuklarda ciddi böbrek sorunları ortaya çıkabilir. Böbrekler düzgün çalışmadığında kusma, halsizlik ve ateş nöbetleri olabilir. Kemiklerde incelme durumu olan raşitizm böbrek hasarı olan çocuklarda ortaya çıkabilir. İlaç tedavisi çoğu çocukta böbrek problemlerini önleyebilir.
Nörolojik krizler: Bazı çocukların kollarında, bacaklarında veya vücudun diğer kısımlarında güçsüzlük, ağrı veya uyuşma dönemleri vardır. Solunum sorunları ve hızlı kalp atışı da olabilir. Bazı çocukların komaya yol açabilecek nöbetler vardır. İlaç tedavisi çoğu çocukta nörolojik kriz ataklarını durdurabilir.
Diğer bulgular: Az sayıda çocukta kalp sorunları olmuştur. Bazı hastalarda yüksek tansiyon görülebilir.
Tanı:
İdrarda ve kanda süksinilaseton artışı ile birlikte KC ve böbrek tutulumu olması tirozinemi tip 1 için patognomoniktir.
Plazmada artmış tirozin, metionin ve fenilalanin konsantrasyonu vardır. Kord kanında bakılan tirozin seviyesi normal saptanabilir.
İdrarda tirozin metabolitlerinin atılımı: artmış p-hidroksifenilpiruvat, p-hidroksifenillaktat, p-hidroksifenillaktat idrar organik asitlerinde saptanabilir.
İdrarda delta ALA artışı süksinilaseton ile delta ALA dehidrataz enziminin KC ve eritrositlerde baskılanmasıyla artar.
Azalmış FAH enzim aktivitesi deri ve fibroblast kültüründen bakılabilir.
FAH geninde (15q25.1) analizi ile de tanı konulabilir.
Tedavi:
Akut yönetimde, solunum desteği, sıvı replasmanı, kanma diyatezi için kan ürünleri önerilir.
Para hidroksifenilpiruvik asit dioksijenaz (p-HPPH)’i baskılayan Nitisinon (Orfadin, Tisinon 5 mg/10 mg) [2-(2-nitro-4-trifluoro-metilbenzoil)-1,3 sikloheksanedion] (NTBC) tirozin yıkımını ikinci basamağından durduru. Böylece fumarilasetoasetat oluşumu ve onun süksinilasetoasetata dönüşümü engellenmiş olur.
Nitisinon tedavisi kanda tirozin miktarını arttırdığı için olgulara ayrıca tirozinden ve fenilalaninden kısıtlı diyet verilmesi gerekmektedir. Böylede korneada tirozin kristalleri oluşumu engellenmiş olur.
Nitisinon tedavisine yanıtsızlık: Genellikle 1 hafta içinde laboratuvar düzelme beklenir. Eğer aksi olur idrar ve kan süksinilaseton düzeyi ısrarlı yüksek ise doz arttırılabilir. Tedavi ilerleyen yanıtsızlıkta KC nakli düşünülmelidir.
Tirozinden fakir diet: Nitisinon, tirozin yıkımını engellediği için kanda tirozin seviyesi yükselir. Tirozin kristallerinin korneada birikmesine bağlı fotofobi oluşmaktadır. Diyette fenilalanin ve tirozinden kısıtlı vejeteryan diyet yapılmaktadır. Plazma tirozin seviyesi 200-500 mmol/L düzeyinde tutulması amaçlanmaktadır.
Göz komplikasyonları tirozinin 800mmol/L altında olması ile önlenebilir.
KC transplantasyonu: Nitisinon tedavisine yanıtsızlık veya KC yetmezliği veya karaciğer kanseri durumunda kesin tedavi yöntemi KC transplantasyonudur.
AFP yükselmesi dikkatli incelenmeli 10mm üzerindeki nodüllerde transplant düşünülmelidir.
İkincil koruma: Renal tubuler fanconi sendromuna sekonder karnitin eksikliği görülebilir. Bu durum iskelet kası güçsüzlüğüne neden olur. Tubuler hasara bağlı osteoporoz ve rikets görülür. Olgularda fosfat dengesi ayarlanmalı ve 25 OH D vitamini verilmelidir.
Tirozinemi tanı, tedavi ve takibi için merkezimize başvurabilirsiniz. Merkez bilgilerimiz için tıklayınız.
Bu konu hakkında bize soru sorabilirisiniz.
Çocuk Metabolizma 