Fabry Hastalığı X kromozumu üzerinden geçiş gösteren lizozomal depo hastalığıdır.
Hastalık dünyada 40000-117000 kişide 1 görülmektedir.
a-galaktosidaz A adlı enzim eksikliğine bağlı glikolipit birikimi [globotriaosilseramid (GL3)], farklı dokularda hücre içinde birikir.
Enzim eksikliğinin derecesine göre klinik bulgularda değişiklik gösterebilmektedir.
Klasik Fabry hastalığında; erken yaşlarda başlayan genellikle karın ve kasık bölgesindeki ciltte kırmızı kabarık döküntüler (anjiokeratoma korporis diffusum), ellerde uyuşma ve ağrı (akroparestezi), az terleme (terleyememe) (hipohidrozis), ve bunlara bağlı egzersiz ve sıcağa tahammülsüzlük ve ateş yüksekliği görülebilir. Sindirim sistemini de tutan bu hastalık hastalarda karın ağrısı, ishal yapabilir. Enzimin metabolize edemediği maddeler gözün korneasında birikerek ‘’cornea verticillata’’ diye adlandırılan lekelenmelere yol açabilmektedir.
Hastalığın en önemli bulguları ise genellikle 30’lu yaşlardan sonra başlayan böbrek ve kalp etkilenmesidir.
Bunun yanında hastalarda kulak çınlaması (tinnutus) ve tekrarlayan inme atakları da görülebilmektedir.
Hastalık doğal haline bırakılırsa (tedavisiz izlemde) erkeklerde yaşam süresini ortalama 20 yıl bayanlarda ise ortalama 10 yıl kadar azalttığı belirtilmektedir.
TANI:
Erkek hastalarda enzim (GL3) eksikliğinin gösterilmesi veya genetik analiz yeterliyken kadınlarda genetik analiz yapılması gerekmektedir.
Vücutta eksik olan enzimin yerine konması tek bu hastalığın en önemli tedavi yöntemidir.
Enzimin yerine konulması tedavisi ile birlikte hastalığın ilerlemesi önlendiği ve bulgularda gerileme görüldüğü belirtilmektedir. Bu yüzden, hastalara erken tanı konulması ve erken tedavi başlanması hastalığın ilerlemesinin yavaşlatılmasında oldukça önemlidir.
KLİNİK:
Bir çoğu klasik ağır klinik bulgularla seyretmektedir.
Klasik formda enzim aktivitesi yok denecek kadar azdır.
Daha hafif ve geç başlangıçlı tipleri olan sadece kalbi (kardiyak) veya böbreği (renal) tutan formları da mevcuttur.
Kardiyak Varyant:
60-70li yaşlarda kalp kasında büyüme (ventrikül hipertrofisi) ile kendini gösterir.
Hastalarda kalpte aritmi de yapabilir (kalp içi elektrik iletim bozukluğu).
Bu hastalarda genellikle ağır böbrek etkilenmesi görülmemektedir.
Daha çok mRNA’yı kısaltan missense mutasyonlar veya intronik lezyonlar bu duruma neden olmaktadır.
Renal Varyant:
Bu hastalarda böbrekler tutlulur. Böbrek yetmezliğine kadar ilerleyebilir. Hastalar zamanında ve uygun tedavi edilemezse diyaliz bağımlı hale gelebilir veya böbrek nakli yapılması gerekebilir.
TEDAVİ:
Son yıllarda çeşitli tedavi yöntemleri gündeme gelmekle birlikte (şaperon tedavisi, substrat redüksiyon tedavisi [migalastat]) en yaygın ve etkin kullanılan yöntem eksik olan enzimin yerine konması (enzim replasman tedavisi) tedavisidir.
Hastalar belli aralıklarla damar içine verilecek şekilde enzim tedavisi almaları gerekmektedir.
Tedavinin başarısını belirleyen en önemli faktörler tedavinin erken başlanması ve tedavinin aksatılmadan yapılmasıdır.
İki farklı enzim [Agalsidase alpha (Replagal, Shire Takeda), Agalsidase beta (Fabrazyme, Genzyme)] kullanılmaktadır.
Ülkemizde üretilmeyen bu enzimler sağlık sigortası tarafından karşılanmaktadır. Hastalar bu tedavi için bir ücret ödememektedirler.
Tedavi başarısını etkileyen en önemli faktörler klinik bulguların erken döneminde tedaviye başlanmış olması ve tedavinin aksatılmadan düzenli alınmasıdır.
İZLEM PLANI
Hastalar; metabolizma, nefroloji, kardiyoloji, nöroloji, göz, psikiyatri, kulak-burun-boğaz, gastroenteroloji, gibi bölümlerle ortak izlenmesi gerekmektedir.
Fabry tanısı alan bir kişinin tüm akraba ve ailesi Fabry hastalığı taranmasının yapılması, hastalığın erken yakalanıp tedavisine başlanılması açısında oldukça önemlidir.
Fabry hastalığı tanı, tedavi ve takibi için merkezimize başvurabilirsiniz. Merkez bilgilerimiz için tıklayınız.
Bu konu hakkında bize soru sorabilirisiniz.
Çocuk Metabolizma 